Topraklama ölçümü’nü anlayabilmek için öncelikle elektrik kaçağının ne olduğunu ve yarattığı tehlikeleri bilmekte fayda vardır. Ülkemizde topraklama işlemleri “Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği” adlı yönetmelikle düzenlenmiştir.
Yazı Başlıkları
Topraklama Ölçümü Nedir ?
Topraklama ölçümü’nü anlayabilmek için öncelikle elektrik kaçağının ne olduğunu ve yarattığı tehlikeleri bilmekte fayda vardır. Elektrikle beslenen ve iç veya dış yapısında metal temas noktaları bulunan tüm cihaz ve ekipmanların (imalat makineleri, elektrik panoları, vb.) elektrik akım güzergahında bir kaçak olması durumunda, o cihazlara veya ekipmanlara temas eden insanların/canlıların elektrik akımına kapılmasını önleyici ve söz konusu cihaz veya ekipmanlarda hasar meydana gelmesini engelleyici düzenektir.
Bu düzenek genel olarak, elektrik hatlarında gerilim altında olmayan bölümlerin, uygun iletkenlerle toprak altına yerleştirilmiş uygun, geçirgen topraklayıcı iletken kütleye (elektrot) bağlanmasıyla kurulur.
Topraklama çalışmalarında insanların ortalama vücut direnç değeri 1000 Ohm olarak hesap edilir.
Topraklamalarda işlemlerinde 70 mAs’lik akım ölümcül bir sınır olarak kabul edilir. Çünkü ölümle sonuçlanan elektrik çarpılması vakalarında ölçüm yapma imkanı olmadığından yapılan bilimsel çalışmalarla insan vücut direncinin de hesaba katılmasıyla bu sınır; riskin yok edildiği maksimum değer olarak tespit edilmiştir.
Bu sabit değerlerle birlikte, topraklama düzeneklerinin sahip olduğu direnç ve toprağın özdirenci gibi değişkenlerin de hesap edilmesiyle topraklama sistemi ideal bir yapıya getirilir.
Topraklama Çeşitleri
Topraklama çeşitlerini 4 ana başlıkta toplayabiliriz: Koruma Topraklaması, İşletme Topraklaması, Fonksiyon Topraklaması ve Yıldırım Topraklaması. Koruma topraklamalarında toprak hattında kaçak yoksa herhangi bir gerilim yoktur. İşletme topraklamalarında ise sair zamanda da toprak hattında belli bir gerilim bulunabilir.
Yüksek, orta ve alçak gerilim hatlarındaki topraklama kriterleri, topraklama muayene ve ölçüm işlemleri yasalarla düzenlenir ve denetlenir. Bu yasal düzenlemeler ülkeden ülkeye değişebilir.
Topraklama İşlemlerinde ve Ölçümlerinde Yetki
Ülkemizde topraklama ölçümü işlemleri “Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği” adlı yönetmelikle düzenlenmiştir.
Yönetmeliğe göre topraklama ölçümlerini, raporlamalarını ve uygunluk değerlendirmeleri yapma yetkisi TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası’na kayıtlı Elektrik Mühendisleri, Elektrik – Elektronik Mühendisleri ve Elektronik Mühendisleri’ne aittir.
İşletmeler eğer EMO üyesi yetkili bir mühendisi istihdam etmiş iseler “Topraklama Ölçüm” işlemlerini onlar marifetiyle kendileri yapabilirler. Aksi halde, ölçümleme işlemleri için ya Serbest Müşavir Mühendis Belgesi bulunan yetkili mühendislerden yararlanmaları ya da EMO’dan talepte bulunmaları gerekir.
Topraklama Direnci (Toprak Direnci) Nasıl Ölçülür?
Topraklama direnci, toprağın üzerinden geçen elektrik akımına gösterdiği tepkidir. Toprak direnç ölçümleri, toprak direnci test cihazı (Toprak Megeri) kullanılarak yapılır.
Yaygın olarak 2 kazıklı ölçüm yöntemi kullanılır. Bu yöntemde proplardan ikisi, toprağa derinlemesine çakılan elektrotlara bağlanır. Burada önemli olan elektrotlar arasındaki mesafenin 5 metreden az, 10 metreden çok olmamasıdır. Toprağın nem miktarı, kazıkların kolay çakılmasını ve toprak direncinin düşmesini sağlar. Bu nedenle yapısı kuru olan toprak su dökülerek nemlendirilebilir.
Toprağın direncinin düşük olması yapılan topraklamanın direncinin de düşük olmasını sağlar. Bu açıdan toprağın özgül direncini belirlemek gerekir. Bunun için yaygın olarak Wenner Metodu kullanılır. Ölçümlerde 4 kazık toprağa derinlemesine çakılır. Kazıklar, eşit uzaklıkta çakıldıktan sonra ölçüm gerçekleştirilir.
Konu ile ilgili ikinci el topraklama ölçümü malzemeleri için linki tıklayınız: https://ikincielaliyoruz.com/ikinci-el-topraklama-olcum-cihazi/